Kur të shihni rrogat dhe shpenzimet në Slloveni, do të kuptoni pse janë vite dritë përpara nesh: Ja si është jeta atje

Sllovenia është një ish-republikë jugosllave që ndoshta devijon më së shumti nga vendet e tjera të mëparshme që ishin pjesë e Jugosllavisë. Ai devijon nga treguesit ekonomikë, cilësia e jetës dhe normat sociale.

Nëse marrim parasysh se dikur të gjitha vendet ishin nën “të njëjtën çati” dhe rrethanat socio-ekonomike dhe politike që ndodhën në hapësirat tona, në vitin 2024 diferenca mes këtyre vendeve është e pabesueshme. Në vitin 1991 Sllovenia u shkëput nga Jugosllavia dhe 33 vjet më vonë ajo është përpara vendit tonë në shumë aspekte.

Vendet kaluan nëpër rrugë të ndryshme tranzicioni pas rënies së RSFJ-së. Sot Sllovenia është anëtare e Bashkimit Evropian dhe e Eurozonës, ndërsa Maqedonia ende kërkon vendin e saj në skenën ndërkombëtare.

1. Ekonomia dhe standardi i jetesës

Sllovenia, si një nga ekonomitë më të suksesshme në tranzicion në Evropën Qendrore, ka regjistruar tregues të qëndrueshëm makroekonomikë për më shumë se një dekadë. Sipas të dhënave të Eurostat, GDP për frymë në Slloveni është rreth 29 mijë euro.

Ky ndryshim në standardet e jetesës reflektohet qartë në kushtet e jetesës së qytetarëve – paga mesatare, fuqia blerëse dhe infrastrukturë.

Një nga faktorët kyç për zhvillimin e ekonomisë është tregu i punës. Shkalla e papunësisë në Slloveni është 4,5% (të dhënat për vitin 2023), ndërsa në Maqedoni kjo shifër është më e lartë dhe arrin në rreth 12,5%. Sllovenia gjithashtu ka një kornizë tregu më të qëndrueshme dhe transparente, e cila kontribuon në një nivel më të ulët të punësimit informal. Në Maqedoni, megjithatë, një përqindje e lartë e njerëzve janë të punësuar në sektorin joformal, gjë që redukton sigurinë e punës dhe qasjen në të drejtat sociale.

2. Cilësia e jetës dhe politika sociale

Sllovenia renditet rregullisht ndër vendet me cilësinë më të lartë të jetës në botë. Sipas Indeksit të Zhvillimit Njerëzor të Kombeve të Bashkuara, Sllovenia është në vendin e 23-të Arsyet për këtë vlerësim të lartë përfshijnë kujdesin shëndetësor cilësor, shkallën e lartë të arsimit, si dhe një politikë të fortë sociale.

Shëndetësia sllovene është në nivel të lakmueshëm, dhe sipas të dhënave të Komisionit Evropian për Konsumatorët Shëndetësor, Sllovenia ka një nga sistemet më të mira shëndetësore në Evropë, ndërsa shëndetësia në Maqedoni është mjaft e keqe/

3. Ndërgjegjësimi mjedisor dhe mbrojtja e mjedisit

Sllovenia është e njohur për ndërgjegjësimin e saj të jashtëzakonshëm mjedisor dhe zhvillimin e qëndrueshëm. Ljubljana u emërua Kryeqyteti i Gjelbër i Evropës në vitin 2016 dhe Sllovenia ka ligje dhe rregullore strikte në lidhje me ruajtjen e natyrës dhe qëndrueshmërinë mjedisore.

Maqedonia, nga ana tjetër, përballet me sfida të shumta lidhur me ndotjen e ajrit dhe ujit dhe shpyllëzimin e tepruar.

4. Jeta sociale dhe integrimi kulturor

Shoqëria sllovene karakterizohet nga një shkallë më e lartë e stabilitetit social, një nivel më i ulët i krimit dhe një integrim më i madh kulturor në krahasim me Maqedoninë. Gjithashtu, Sllovenia është pjesë e zonës Shengen, e cila u mundëson qytetarëve të saj të lëvizin më lirshëm nëpër Evropë dhe të kenë lidhje më të madhe me tregjet perëndimore. Kjo hapje ndërkombëtare ndikon drejtpërdrejt në cilësinë e jetës, qasjen në arsim dhe mundësitë e biznesit, ndërsa Maqedonia, edhe pse ka përparësitë e veta specifike, ende nuk është e integruar në strukturat evropiane në atë nivel.

5. Edukimi dhe inovacioni

Cilësia e sistemit arsimor

Sllovenia investon burime të konsiderueshme në arsim dhe sistemi i saj arsimor renditet ndër më të mirët në Evropë sipas rezultateve të testeve ndërkombëtare. Për shembull, studentët sllovenë shënojnë mbi mesataren në testet PISA (International Survey of Educational Systems) në fushat e leximit, matematikës dhe shkencës. Në vitin 2018, Sllovenia kishte një mesatare prej 495 pikësh në testin PISA, që është mbi mesataren e OECD.

Arsimi i lartë dhe kërkimi

Sllovenia ka një sistem më të zhvilluar të arsimit të lartë dhe kërkimit, me një numër më të madh universitetesh dhe institutesh kërkimore të angazhuara në inovacion. Sipas të dhënave të Forumit Ekonomik Botëror, Sllovenia renditet në mesin e 40 vendeve më të mira për sa i përket kapacitetit për inovacion dhe kërkime. Zhvillimi i ekosistemit startup në Slloveni drejtohet nga qendrat e inovacionit dhe aksesi në fondet evropiane, gjë që mundëson përparim të shpejtë në sektorët e teknologjisë.

Investimet në arsim

Sllovenia shpenzon rreth 5% të PBB-së për arsimin, ndërsa Serbia është nën mesataren e BE-së, me më pak se 4%. Diferenca në investime ndikon në cilësinë e shkollave, stafin arsimor dhe aksesin në teknologjitë moderne në sistemin arsimor. Në Slloveni, vëmendje e konsiderueshme i kushtohet arsimit të dyfishtë, i cili u mundëson studentëve të kombinojnë njohuritë teorike dhe praktike, duke ulur kështu papunësinë e të rinjve.

Inovacionet dhe zhvillimi teknologjik

Sllovenia njihet si lider në rajon kur bëhet fjalë për inovacionin dhe zhvillimin teknologjik. Sipas Indeksit Global të Inovacionit (GII), Sllovenia renditet e 32-ta në botë. Ky ndryshim është rezultat i një lidhjeje më të mirë ndërmjet sistemit arsimor dhe industrisë dhe një numri më të madh projektesh kërkimore të financuara nga fondet e BE-së.

Punët më të paguara në Slloveni

Punët me pagë më të lartë në Slloveni ndryshojnë ndjeshëm sipas industrisë dhe nivelit të aftësive.

Sektori dhe financat e TI-së: Profesionistët e IT-së, si inxhinierët e softuerit dhe menaxherët e IT-së, mund të presin paga që shpesh tejkalojnë 3,000 euro në muaj, ndërsa punonjësit e financave, si analistët dhe menaxherët e rrezikut, janë gjithashtu ndër punët më të paguara, me të ardhura që variojnë nga 2500 deri në 4000 euro (Shërbimi i Punësimit të Sllovenisë).

Sektori mjekësor: Mjekët specialistë në Slloveni mund të fitojnë deri në 5,000 € në muaj, ndërsa infermierët zakonisht fitojnë rreth 1,500 deri në 2,500 €, në varësi të përvojës dhe pozicionit.

Punët e tregtisë: Mekanikët e automjeteve, bojaxhinjtë e makinave dhe punë të ngjashme tregtare ofrojnë paga nga 1,500 € deri në 2,000 €, ndërsa shoferët e kamionëve dhe punëtorët e specializuar të prodhimit mund të presin të fitojnë midis € 1,300 dhe € 2,500. Përveç kësaj, atyre shpesh u ofrohen përfitime të tilla si akomodimi dhe ushqimi me pagesë

Sektori i ndërtimit: Punëtorët e ndërtimit po kërkohen gjithnjë e më shumë dhe paga mesatare në këtë sektor është rreth 1500 euro, me mundësi shtesë për punë jashtë orarit.

Ka një kërkesë në rritje për punë në Slloveni, dhe shumë vende pune përfshijnë përfitime shtesë si ushqime të paguara, transport, akomodim dhe bonuse, duke rritur më tej atraktivitetin e këtyre pozicioneve për punëtorët e huaj.

Kostoja e jetesës në Slloveni ndryshon në varësi të vendndodhjes dhe stilit të jetesës, por mesatarisht buxheti mujor është rreth 1300 euro për nevojat bazë. Paga mesatare neto në Slloveni për qershorin 2024 është rreth 1500 euro, që do të thotë se njerëzit mesatarisht kanë pak më shumë se 200 euro në muaj pas shpenzimeve bazë.

Kostoja e jetesës në Slloveni

Ja se si ndahen kostot:

Banimi: Qiraja mujore e një apartamenti një dhomë në qendër është rreth 527 euro, ndërsa në periferi është disi më e ulët, rreth 427 euro.

Shërbimet komunale: Për një apartament mesatar kostot për rrymë, ujë dhe ngrohje janë rreth 223 euro në muaj.

Ushqimi: Njerëzit shpenzojnë rreth 250 euro në muaj për ushqim, në varësi të vendit ku blejnë dhe çfarë hanë.

Transporti: Çmimi i një bilete një drejtimi për transportin publik është 1.42 euro, dhe një biletë mujore është rreth 32 euro.

Shërbimet shtesë: Paketa mujore e internetit kushton mesatarisht 36 euro dhe anëtarësimi në palestër rreth 42 euro.

Edhe pse kostot janë të larta, paga mesatare mbulon nevojat bazë dhe diferenca midis të ardhurave dhe shpenzimeve varet nga stili i jetesës, vendndodhja dhe preferencat personale.

Kur analizohen më hollësisht treguesit ekonomikë dhe arsimorë, bëhet e qartë se Sllovenia ka përparësi ndaj Serbisë në shumë aspekte kyçe. Një ekonomi e qëndrueshme, të ardhura më të larta, papunësi e ulët dhe akses në fondet evropiane i lejojnë Sllovenisë të mbajë një standard të lartë jetese.