Do të ketë rrymë më të shtrenjtë: Shtetet baltike u shkëputën nga rrjeti elektrik rus

Lituania, Letonia dhe Estonia filluan sot procesin e shkëputjes nga rrjeti elektrik rus dhe lidhjen me sistemin evropian. Ky proces ishte iniciuar disa vjet më parë dhe u bë urgjent pas fillimit të invasioneve ruse në Ukrainë.

Të tri shtetet baltike, ish-republika sovjetike dhe anëtare të BE-së dhe NATO-s që nga viti 2004, po shkëputen nga rrjeti rus, të cilit i ishin të lidhur që nga periudha e Bashkimit Sovjetik, për të parandaluar që Moska ta përdorë atë si armë kundër tyre.

“Unë mund të konfirmoj se procesi i shkëputjes filloi në orën 6:00”, tha Matas Noreika, zëdhënës i operatorit publik të rrjetit elektrik kombëtar të Lituanisë, Litgrid.

Ministri lituanez i energjisë, Zigmantas Vaikunas, tha se kjo i heq mundësinë Rusisë për ta përdorur sistemin energjetik si një mjet për presion gjeopolitik.

Përmes rrjetit X, shefja e politikës së jashtme evropiane, Kaija Kallas, ish-kryeministre e Estonisë, përshëndeti “fitoren e demokracisë”.

Në tri shtetet janë planifikuar ceremoni zyrtare për ndarjen nga rrjeti elektrik rus.

Letonia do të ndërpresë fizikisht kabllon e energjisë që e lidh me Rusinë, ndërsa presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, do të marrë pjesë në ceremoninë me liderët baltikë të dielën në Vilnius, Lituani.

“Ne jemi të gatshëm”, shpalli kryeministri lituanez, Gintautas Palukas, në rrjetin X, duke përshëndetur fillimin e një epoke të re të pavarësisë energjetike të tre shteteve.

Procesi ka zgjatur disa vite për shkak të problemeve teknologjike dhe financiare dhe nevojës për të diversifikuar furnizimin gjatë kësaj kohe përmes kabllove nënujore.

Ndryshimi bëri urgjent pas fillimit të invasioneve ruse në Ukrainë në vitin 2022, që rriti frikën te shtetet baltike se ato mund të jenë objektivi i radhës i Moskës.

Që atëherë, tri shtetet kanë ndaluar blerjen e gazit dhe energjisë elektrike nga Rusia, por rrjetet e tyre elektrike mbetën të lidhura me Rusinë dhe Bjellorusinë dhe rregullimi kontrollohej nga Moska.

Ata vazhduan të varen nga Rusia për furnizimin e qëndrueshëm me energji elektrike, veçanërisht për industrinë.

Pasi shtetet baltike të shkëputen nga rrjeti rus, ato do të funksionojnë në izolim për 24 orë për të testuar frekuencën e rrjeteve të tyre.

Më pas, për 24 orë, sistemi energjetik baltik do të funksionojë në mënyrë të pavarur, dhe të dielën do të lidhet me rrjetin evropian të kontinenteve dhe rrjetin nordik përmes Finlandës, Suedisë dhe Polonisë.

Autoritetet paralajmëruan se mund të ketë probleme.

Departamenti i Sigurisë i Lituanisë vlerësoi se mund të ketë operacione kundër infrastrukturës kritike, sulme kibernetike dhe fushata dezinformimi.

Operatori polak PSE njoftoi dërgimin e helikopterëve dhe droneve për të monitoruar lidhjen me Lituaninë.

Presidenti i Letonisë, Edgars Rinkevics, tha për televizionin publik LTV1 se, megjithëse tri shtetet janë plotësisht të përgatitura, ai nuk mund të përjashtojë mundësinë e provokimeve.

Në Estoni, policia dhe vullnetarët do të vendosen pranë infrastrukturës kryesore energjetike deri në fundjavë, për shkak të rrezikut të sabotazhit.

Disa kabllo nënujore të telekomunikacionit dhe energjisë u dëmtuan në Detin Baltik muajt e fundit, dhe ekspertët dhe politikanët fajësuan Rusinë për zhvillimin e një lufte hibride, të cilën ajo e mohoi.

Në projektin e sinkronizimit në këto tre shtete dhe Poloni u investuan gjithsej 1.6 miliardë euro.

Presidenti i Lituanisë, Gitanas Nauseda, siguroi se njerëzit nuk do të ndiejnë asnjë ndryshim, as në faturat e tyre, as në furnizimin e tyre.

Kur shtetet baltike të shkëputen, sistemi energjetik i enklavës ruse Kaliningrad do të funksionojë në “režim ishulli”, pa lidhje me rrjetin rus të kontinentit.

Kur u pyet për këtë, zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, tha javën e kaluar se Rusia ka marrë të gjitha masat e nevojshme për të siguruar funksionimin e sigurt dhe të papenguar të sistemit të saj të integruar të energjisë.